حکم رقص و ورزش همراه با موزیک

مشهور فقها، رقص زن را فقط برای شوهرش جایز می دانند بنابراین در جایی که دیگران هستند رقص جایز نیست و نیز رقص زنان در مجالس زنانه و رقص مردان در مجالس مردانه جایز نیست.

تعریف رقص

رقص حرکات موزونی است که به منظور لهو و لعب انجام می شود.[1]  و هم چنین برخی گفته اند: هر عملی که عرفاً بدان رقص بگویند.

حرمت رقص در احادیث

درباره « حرمت رقص» ممکن است به دو گونه احادیث استناد گردد:

1- دسته ای از آنها به صورت عام، مربوط به نهی از هرگونه لهو و لعب و لغو است، که رقص هم از مصادیق آنها به شمار می رود، مانند حدیث امام صادق(ع) که فرمود: «زمانی که آدم(ع) از دنیا رفت، ابلیس و قابیل زبان به شماتت او گشودند و (در مرگ او شادمانی کرده) و به ساز و آواز پرداختند، پس هر کس که روی زمین به این گونه، لذت جوید به آن دو اقتدا کرده است.»[2]

و یا حدیثی که از امیر المؤمنین علی(ع) نقل شده است که فرمود: «عاقل نیست کسی که در پی لعب باشد و دائم با لهو و طرب خو د را مشغول سازد».[3]

2- دسته ای از روایات که صریحاً از رقص نهی کرده اند؛ به عنوان نمونه به دو مورد اشاره می کنیم.

الف. از امام صادق (ع) نقل شده که پیامبر(ص) فرمود: «نهی می کنم شما را از رقص و مزمار و بربط و طبل».[4]

ب. از رسول خدا نیز نقل شده که نهی کرد از ضرب و رقص و هر گونه لهو و لعب، و از حاضر شدن در چنین مجالسی و استماع آن… .[5]

البته بحث از اعتبار سند و تبیین مفاد و دلالت این روایات، هریک بحث کارشناسی و فقهی مخصوص به خود را می طلبد که در جای خود باید طرح گردد.[6]

رقص زن برای زن

مسلماً رقص زن برای مردان حرام است،[7] اما دربار? رقص زن برای زنان در میهمانی ها یا عروسی هایی که در آن مردان نمی توانند رفت و آمد کنند، نظر مراجع معظم تقلید به این شرح است:

آیات عظام بهجت، فاضل، نورى، وحید خراسانی و سیستانى: بنابر احتیاط واجب جایز نیست.[8]

آیات عظام تبریزى، خامنه‏اى، امام خمینى: اگر باعث تحریک شهوت یا ارتکاب گناه و یا ترتب مفسده نشود، اشکال ندارد (ولى براى مؤمن سزاوار آن است که از لهو اجتناب نماید).[9]

آیت الله صافى، آیت الله مکارم: رقص زن براى زن حرام است.[10]

رقص در میان جمع محرم ها چه حکمی دارد؟

جواب: مشهور فقها، رقص زن را فقط برای شوهرش جایز می دانند بنابراین در جایی که دیگران هستند رقص جایز نیست و نیز رقص زنان در مجالس زنانه و رقص مردان در مجالس مردانه جایز نیست. (استفتائات امام (ره) ج2 س35 ـ استفتائات آیت الله مکارم  ج1 س534)

رقصیدن عروس و داماد و دادن پول شاد باش به آنان

نظر برخی از مراجع تقلید درباره پولی که هنگام رقصیدن عروس و داماد، مهمانان به عنوان شاد باش، به صورت نقدی به آنها می دهند، این گونه است:

دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):

اگر در مقابل رقص حرام باشد، دریافت آن جایز نیست.

دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

هدیه است و فی نفسه اشکال ندارد.

دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

دادن و گرفتن این پول ها جایز نیست و هم چنین توجه داشته باشید تنها رقص زن براى شوهرش جایز است، و بقیّه اشکال دارد. البتّه منظور رقص لهوى است، نه هرگونه حرکات منظّم و موزون.

حضرت آیت الله مهدی هادوی تهرانی (دامت برکاته):

این پول نوعی هدیه به عروس و داماد است. خود پول حلال است و گرفتن آن بلامانع است.

رقصیدن داماد در مجلس زنان چه حکمى دارد؟

آیات عظام وحید، بهجت، سیستانى، فاضل، نورى: بنابر احتیاط واجب جایز نیست.

حرکات ورزشی به همراه موزیک

برای تبیین بهتر مسئله لازم است به عنوان مقدمه اصطلاحات «طرب»، «لهو» و «مجالس لهو و لعب» که از شاخصه های موسیقی حرام هستند روشن گردد:

1- طرب: به حالت سبک عقلی گفته می شود که در اثر شنیدن آواز یا آهنگ در روان و نفس آدمی پدید می آید و او را از حد اعتدال خارج می کند این امر تنها به حالت شادی اختصاص ندارد بلکه ممکن است از آهنگ های غم و حزن آور نیز به دست آید.[11]

2- لهو: مقصود (فقها) از واژ? لهو سازگاری و همنوائی آواز و آهنگ نواخته شده با مجالس فساد و خوش گذرانی است؛ یعنی ممکن است نغمه ای طرب انگیز نباشد، ولی از نغمه هایی باشد که در جلسات فاسقان و هواپرستان رایج باشد.[12]

3- مجالس لهو و لعب: منظور مجالسی است که برای عیاشی، هوسرانی، رقص و پایکوبی تشکیل می شود و در عرف مقدسین از مجالس گناه محسوب می گردد.[13]

با توجه به این مقدمه کوتاه به دیدگاه برخی از مراجع تقلید پیرامون استماع موسیقی اشاره می گردد: اکثر فقها نوعی از موسیقی را که «لهوی» باشد حرام می دانند نه هم? انواع موسیقی را و بعضی استماع موسیقی مطرب را نیز حرام می دانند.[14]

حضرات آیات عظام امام (ره)، خامنه ای، سیستانی، فاضل لنکرانی (ره) و مکارم شیرازی، می فرمایند: گوش دادن و یا نواختن هر نوع موسیقی که مطرب باشد جایز نیست. [و] ملاک در حرمت شاد یا غمناک بودن موسیقی نیست بلکه ملاک مطرب بودن یا نبودن آن است.[15]

گلپایگانی: شنیدن موسیقی و یا نواختن آن مطلقاً [چه لهوی و مطرب باشد یا نباشد] حرام است.[16]

صافی گلپایگانی: آن چه عرف مردم موسیقی می دانند. استماع آن و ساخت و تعلیم و تعلم و فروش آلات آن [مطلقا] حرام است.[17]

نوری همدانی: گوش دادن به هر آهنگی که مطرب و لهوی و مناسب مجالس گناه و خوش گذرانی است جایز نیست.[18]

وحیدخراسانی: گوش دادن به هر آهنگ لهوی که مناسب مجالس گناه و خوش گذرانی است جایز نیست.[19]

بهجت: استعمال [نوازندگی با] آلات مختص به لهو در غیر لهو بنابر احتیاط واجب جایز نیست و استعمال آنها در لهو مطلقاً حرام است و موسیقی مطرب استماع آن هم حرام است.[20]

تبریزی: موسیقی مناسب مجالس خوش گذرانی موسیقی لهوی است و نواختن و گوش دادن به آن حرام است.[21]

بنابراین به اتفاق هم? مراجع اگر موسیقی از نوع حرام آن باشد[22]، تحریک یا عدم آن، غمگین یا شاد بودن آن مرکز پخش آن نیز هر کجا باشد و … هیچ اثری در حرام بودن آن ندارد.[23]

بر این اساس هر چند ورزش فی نفسه اشکال ندارد، اما گوش دادن به موسیقی حرام در همین ورزش ها هم جایز نیست هر چند هدف از ورزش تندرستی و امثال آن باشد.

اما در بار? حرکات ورزشی و رقص باید گفت، اگر این حرکات ورزشی مصداق رقص محسوب گردند حکم رقص را دارند و حرمت موسیقی جدای از حرمت رقص است و رقص حکم خاص خود را داراست.

براین اساس، اگر در جایی رقص صدق کند، حکم آن از دیدگاه مراجع عظام تقلید به شرح زیر است:

امام خمینی (ره): بنابر احتیاط واجب رقصیدن خانم ها در هر کجا اعم از مجلس عقد و عروسی و یا مولودی ها جایز نیست مگر رقصیدن زن برای همسر خود.[24]

حضرت آیت الله گلپایگانی: فقط رقصیدن زن برای شوهرش جایز است و در غیر این مورد حرام است.[25]

حضرت آیت الله اراکی: رقص اشکال دارد.[26]

حضرت آیت الله بهجت: رقص مطلقاً اشکال دارد.[27]

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی: فقط رقص زن برای شوهرش جایز است و در غیر این صورت حرام است.[28]

حضرت آیت الله وحید خراسانی: رقصیدن مطلقاً ـ با قطع نظر از ترتب هر گونه خلاف شرع و عنوان محرم دیگری ـ بنابر احتیاط واجب جایز نیست.[29]

حضرت آیت الله سیستانی: به احتیاط واجب جایز نیست به جز رقص زن و شوهر در جایی که دیگری نباشد.[30]

حضرت آیت الله مکارم: تنها رقص زن برای شوهرش جایز است و بقیه اشکال دارد.[31]

مقام معظم رهبری: اصل رقصیدن اشکال ندارد مگر این که مستلزم فعل حرامی باشد. [مانند تحریک شهوت حرام، استماع موسیقی و ...] و در این مسئله فرقی بین انواع رقص ها نیست.[32]

ایشان می فرمایند: به طور کلی اگر رقص به گونه ای باشد که منجر به تحریک شهوت شود یا مستلزم فعل حرام یا ترتب مفسده ای باشد، حرام است.[33]

اگر رقص زن برای شوهرش یا بر عکس، همراه ارتکاب حرامی نباشد، اشکال ندارد.[34]

هم چنین پاسخ مراجع عظام به این سؤال که آیا زن یا مرد می تواند به تنهائی و به دور از چشم دیگران (حتی از نگاه همسر خود) برای ورزش بدن برقصد؟ به این شرح است:

آیات عظام امام، تبریزی، خامنه ای و سیستانی: اشکال ندارد ولی سزاوار است مؤمن از لهو اجتناب کند.[35]

آیات عظام بهجت، فاضل، نوری و وحید: بنابر احتیاط واجب جایز نیست.[36]

آیات عظام صافی و مکارم: حرام است.[37]

نتیجه این که اگر عنوان رقص[38] یا استماع موسیقی حرام بر حرکات ورزشی صدق کند اشکال دارد و الا اشکالی ندارد و در این گونه امور لازم است هر مکلفی به مرجع تقلید خود رجوع نماید.

پی نوشت ها :

[1]. حسینی، سید مجتبی، پرسشها و پاسخ های دانشجوئی (احکام موسیقی)، ص 84?

[2]. وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) لَمَّا مَاتَ آدَمُ شَمِتَ بِهِ إِبْلِیسُ وَ قَابِیلُ فَاجْتَمَعَا فِی الْأَرْضِ فَجَعَلَ إِبْلِیسُ وَ قَابِیلُ الْمَعَازِفَ وَ الْمَلَاهِیَ شَمَاتَةً بِآدَمَ (ع) فَکُلُّ مَا کَانَ فِی الْأَرْضِ مِنْ هَذَا الضَّرْبِ الَّذِی یَتَلَذَّذُ بِهِ النَّاسُ فَإِنَّمَا هُوَ مِنْ ذَلِکَ، حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج 17، ص 314، ابواب ما یکسب به ،باب، 100، تحریم استعمال الملاهی بجمیع اصنافها و بیعها و شرائها.

[3]. نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، ج 13، ص 220?

[4]. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) أَنْهَاکُمْ عَنِ الزَّفْنِ وَ الْمِزْمَارِ وَ عَنِ الْکُوبَاتِ وَ الْکَبَرَاتِ، الکافی، ج 6، ص 432، باب الغناء …؛ وسائل‏الشیعة، ج 17، ص 313?

[5]. مستدرک الوسایل، ج 13، ص 218، مؤسس? آل البیت، به نقل از عوالی اللئالی، ج 1، ص 262?

[6]. نک: غایة الآمال فی شرح کتاب المکاسب، ج‏1، ص 124?

[7]. غیر از شوهر

[8]. آیت الله فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1736؛ آیت الله سیستانى sistani.org ،رقص، ش 3؛ آیت الله نورى، استفتاءات، ج 2، س 574؛ آیت الله بهجت، توضیح المسائل، م 1?

[9]. آیت الله تبریزى، استفتاءات، س 1042؛ آیت الله خامنه‏اى، اجوبه، س 1168 دفتر: امام خمینى.

[10]. آیت الله مکارم، استفتاءات، ج 1، س 537؛ آیت الله صافى، جامع‏ الاحکام، ج 2، س 1580، به نقل از نرم افزار پرسمان.

[11]. حسینی، سید مجتبی پرسش ها و پاسخ های دانشجوئی (احکام موسیقی)، ص 40?

[12]. همان، ص 41?

[13]. همان، ص 42?

[14] . توضیح المسائل مراجع، ج 2، ص 813 – 913؛ مسائل جدید، ج 1، ص 47 به بعد.

[15]. معصومی، سید مسعود، احکام روابط  زن و مرد، ص 227?

[16]. همان، ص 228?

[17]. محمودی، سید محسن، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع، ص 54?

[18]. حسینی، سید مجتبی، پرسش های دانشجوئی (احکام موسیقی)، ص 43?

[19]. همان.

[20]. رساله توضیح المسائل، مسائل متفرقه، ص 3، م 20?

[21]. معصومی، سید مسعود ، احکام روابط زن و مرد، ص 228?

[22]. البته همان گونه که بیان گردید برخی از مراجع همه انواع موسیقی را حرام می دانند.

[23]. رجوع شود به احکام روابط زن و مرد و احکام موسیقی.

[24]. محمودی، سید محسن، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع، ص 203?

[25]. همان.

[26]. همان.

[27]. همان، ص 204?

[28]. همان.

[29]. همان.

[30]. همان.

[31]. همان.

[32]. نک: معصومی، سید مسعود، احکام روابط بین زن و مرد، ص 219?

[33]. توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج ‏2، ص 970?

[34]. همان.

[35]. حسینی، سید مجتبی، پرسش ها و پاسخ های دانشجوئی (احکام موسیقی)، ص 84?

[36]. همان.

[37].همان.

[38]. یا رقص حرام طبق بعضی از مبانی.

خذ: تبیان